TARLADAN SOFRAYA DOĞAL ÜRÜN " MUT ZEYTİNİ VE MUT ZEYTİNYAĞI "

Araştırma Haber Hazırlayan: Sıtkı SOYLU / Gıda Mühendisi / Mut'tan Haber Gazetesi Yayın Danışmanı (2009)

İlçemiz bahçe bitkilerinin cenneti olarak değerlendirilen Akdeniz Bölgesi'nde Toros Dağlarının güney yamaçlarında lokalize bir konumdadır. İlçe nüfusunun tamamına yakını geçimini tarımdan sağlamaktadır. İlçemizde sanayiye dayalı bir ekonomi bulunmamaktadır. Mut'umuzun ekonomisi tarımsal ürünlerin üretimi ve pazarlanmasıyla gelişmekte. Aslında ağır sanayinin olmaması bir yandan dezavantaj gibi görülse de bizim en büyük avantajımızdır. Çünkü ağır sanayi demek; hava ve su kirliliği demektir. Dolayısıyla havamızın ve sularımızın temiz olması bizim ürettiğimiz tarımsal ve hayvansal ürünlerin hem daha sağlıklı hem de lezzetli olmasını sağlamaktadır. Ayrıca kriz ortamlarında en büyük darbeyi ağır sanayi görürken, ürünlerinin krizden pek etkilenmediği de bilinen bir gerçektir. İlçemizin coğrafi konumu ve iklimsel yapısı tarımsal açıdan erkenciliği sağlamakta özellikle turfanda meyvecilik Mut'ta büyük önem taşımaktadır. İlçemizin üretmiş olduğu tarımsal ürünlerin başında kayısı ve zeytin gelmektedir. İklimsel ve coğrafi avantajları ile birlikte üretmeyi seven Mut insanı hedeflemiş olduğu yüksek rekolte ve kaliteli ihracatlık ürün üretme çıtasını gün geçtikçe yükseltmektedir. Bu yönüyle Mut ta tarım potansiyeli ekonominin de temel dayanağı durumundadır.

Özellikle son beş yıllık dönemde zeytin yetiştiriciliğinde Mut öne çıkmaktadır. Tarımsal üretimde yeni bir geçim kapısı ve alternatif üretim olarak kabul görmektedir. Hububat alanlarının ve kullanılmayan tarım arazilerinin yeni zeytinlik tesisi olarak değerlendirilmesiyle birlikte zeytin ağacı varlığı artış göstermekte.
Mutta zeytin üretimi için kullanılan arazi miktarı son veriler ışığında (2008 yılı) meyve alınan ve meyve alınamayan araziler dahil olmak üzere toplam 274 bin 528 dekar. Bu araziler içerisinde meyve alınmayan alandaki ağaç varlığı 6 milyon 194 bin 50 adet iken, meyve alınan ağaç sayısı 1 milyon 881 bin 240 adet. 2008 yılı verilerine göre mevcut ağaç varlığımızdan yaklaşık 72 bin 80 ton yeşil ve siyah zeytin elde edildi. Mutta üretimi gerçekleşen siyah ve yeşil zeytinler %75 oranında sofralık salamura olarak değerlendiriliyor. Geriye kalan kısmı ise zeytinyağı üretiminde kullanılıyor. Geçtiğimiz yıl yaklaşık 4 bin 393 ton zeytinyağı üretimini gerçekleştiren Mut, yapılan Zeytin Fidanı dikim kampanyaları ve zeytin hasad şenlikleri ile kaliteli ve kendine has aromaya sahip zeytinyağını iç ve dış piyasaya tanıtıyor. Bu etkinlikler çerçevesinde çeşitli tadım organizasyonları ile ürünün Pazar durumunu iyileştirmek için çalışmalar sürdürülüyor.

Ağaç varlığı bakımından Türkiye geneli istatistiklere göre toplam 103 milyon 8 yüz bin adet zeytin bulunurken, ilçemiz bu rakamın %3,4'ünü oluşturmakta. Zeytin Ağaç varlığındaki artış Türkiye geneli %17 seviyesinde olurken, ilçemizde bu oran %118 artmıştır. Bu durum Mut'ta zeytinciliğin geliştiğini ve rağbet gördüğünü ortaya koymakta. Zeytincilikte en üst noktayı hedefleyen Mut üreticisi 2006 yılında 3 milyon 235 bin adet olan zeytin ağaç varlığını 2008 yılı sonunda 8 milyon 75 bin 290 adete çıkardı.

Mut'un zeytincilikteki iklimsel avantajını mikro klima özelliğinden sağlıyor. Gelişen dünyadaki bilgiler ışığında insan sağlığı açısından çok önemli olan organik tarım uygulamalarında Mut zeytini doğal bir nitelik taşıması sebebiyle öne çıkıyor. Mutta yetişen zeytinler gerek iklim gerekse toprak yapısı ve çevresel etmenler açısından herhangi bir şekilde kimyasal mücadeleye ve gübrelemeye gerek kalmadan yetiştirilmekte. Doğal olarak yetiştirilen Mut Zeytininde herhangi bir kalıntı bulunmuyor.

Zeytin yetiştiriciliğinin artması ve doğal ürün elde edilmesi avantajı kullanılarak sertifika sahibi organik tarım yapan zeytin tesis sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Kooperatif ve kişi bazında sertifika sahibi organik tarım yapan üretici sayısı ileriye dönük umut vermektedir. Sertifikalı üretim yalnızca bahçeler seviyesinde değil fidan üretiminde de gerçekleşiyor. Fidancılık konusunda Mut Kaymakamlığı ve İlçe Tarım Müdürlüğünün 2004 yılında başlattığı çalışmalar, sayısı milyonlara ulaşan zeytin fidanı üretilmesinde büyük katkı sağladı.

Mut insanı zeytin üretiminde istekli ve kararlı bir yapı ortaya koyuyor. İklimsel avantajların da desteği ile organik zeytin ve zeytinyağı elde edilerek iç ve dış piyasada kaliteli ürünle rekabet edebilecek konuma gelmiş görünüyor. İlçe ve köylerinde en fazla üretimi yapılan çeşitler; Ayvalık, Gemlik, Çilli, Domat, Manzanila, Memecik, Sarı Ulak ve Çöp Aşı'dır. Mut yöresindeki iklim ve toprak yapısı organik zeytin yetiştiriciliğini teşvik etmektedir. Nitekim vegetasyon süresi boyunca %1040 dolayında olan hava oransal nemi birçok mantarsal ve bakteriyel hastalık etmenlerinin infeksiyon riskini azaltmaktadır. Mut ilçe ve çevresinde zeytine dayalı sanayi hızlı bir şekilde gelişmektedir. Toplam 9 continiue sistem zeytinyağı fabrikası ve 23 adet çeşitli büyüklüklerde zeytin işleyen kuruluş mevcuttur. Tarım ve Köy işleri Bakanlığının da desteğiyle 60 ton kapasiteli zeytinyağı fabrikası kurulmuştur. Son yıllarda Mut yöresinde dikimi yapılan zeytinlerin %90'lık kısmını Gemlik, %8'lik kısmını Ayvalık geri kalan kısmını da Domat ve Sarı Ulak çeşitleri oluşturmaktadır.

          * Mut yöresinde sofralık zeytin ve zeytinyağı sektöründe üreticilerin konuya kalite açısından bakmalarının, işletmeciye katma değer ve kalıcı başarı sağlayacağı, bunun için kaliteyi etkileyen etkenlerden üretim koşulları, toplama ve zeytin çeşidinin etkisi, duyusal özellikler, kimyasal bileşimler, antioksidan kapasiteleri, yağ asitleri bileşimlerinin bilinmesi ve özellikle tağşişin engellenmesi gerekmektedir.

       *Mut Yöresinde zeytin ve zeytinyağının değerlendirilmesinde, modern teknolojilerin üretimi ya da aktarımı yanında bu teknolojilerin kusursuz bir şekilde uygulanması gerekmektedir.

       * Mut Yöresinde üreticilerin sağlıklı örgütlenmesinin arttırılması, kooperatif ve benzeri üretici örgütlenmelerin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılması sağlanmalıdır.

      * Üretimin ve kalitenin artışını teşvik eden, bu çalışmaları yapan üreticileri ödüllendiren, zeytinciliğimizin gelişmesini sağlayan Zeytincilik Yasasının bir an önce etkin bir şekilde uygulanması sağlanmalıdır. Zeytincilik yasasına yapılan ihlal ve tecavüzler hızla ortadan kaldırılmalı, gerekli cezai yaptırımlar uygulanmalıdır.


Mut Yöresinde kayısıcılığın ve zeytinciliğin gelişmesi, artarak devam etmesi ve dünyada önemli bir merkez olabilmesi için aşağıdaki hususlara önem verilmesi gerekmektedir.

      * En büyük sorunların başında miras yoluyla küçülen parçalı araziler geliyor. Parçalı arazilerin çokluğundan dolayı birlikler ve kooperatifleşmenin teşvik edilmesi, bu sayede en azından ürünlerin birlikteliği sağlanmalı, bu konuda da gerekli yapısal düzenlemeler yapılarak birlik ve kooperatiflere satış ve pazarlama imkanı sunulmalıdır.

      * Girdi maliyetlerinin yüksekliği (Gübre, Mazot, tarımsal sulamada kullanılan elektrik, su) üretimi zorlaştırmakta. Maliyetler düşürülmeli, Teşvikler arttırılmalı

      * Ermenek çayı, Göksu ve Kurtsuyu civarında ormana ait ama orman vasfını yitirmiş arazilerin, yüksek rakımlardaki tapulu yayla arazilerinin sulu tarım yapılamayan kısımlarının, gerekli kanun düzenlemeleriyle gerekirse 2 verilip, 1 alınmak koşuluyla becayiş yapılması. Bu sayede sulum tarım alanlarının ve istihdamın arttırılması, birim alandan yüksek verim elde edilmesi

      * Tarımsal teşviklerin yetersizliği, finans kurumlarının uygulamaları üreticiyi karamsarlığa itiyor. Süspansiyonlar, Doğrudan Gelir Desteği'nin düşürülmesi, destekleme primlerinin düşürülmesi, hayvancılık desteklerinin en aza indirilmesi önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

      * Mut'un kalkınmada öncelikli bir durumda olması gerekirken, Mersin'le eşdeğer görülmemesi gerekmekte. Kırsal kalkınma yatırımlarından ilçemize yeterli kaynak ayrılmalı.

      * Ön soğutma, şoklama, paketleme tesislerinin olmaması bununla beraber ürünlerde fiyat düşmesi yaşanıyor. Tarıma dayalı sanayi Mut'a kazandırılmalı. İlçeler bazında kalkınmada öncelik uygulaması yapılmalı. Mut'ta birliği ve beraberliği sağlayarak (kooperatifleşme vs) tarımsal ve hayvansal sanayiyi kurmalıyız.

      * Akdeniz'e ve Güneydoğu'ya açılan ulaşım yolumuzun duble yol olması (Mut-Silifke arası) acil ihtiyaçlar arasında.

      * Yörede zeytin alanlarının arttırılması, mevcut ağaçların ıslah edilmesi ve hasatın elle veya vibratörle yapılması gerekmektedir.

      * Mut Yöresiyle ilgili olarak dış ve iç pazara yönelik tanıtım ve reklam kampanyalarının yapılması ve sürdürülmesi gerekmektedir. Ürün tanıtım organizasyonlarının ulusal ve uluslar arası düzeyde desteklenerek maddi kaynak sağlanarak teşvik edilmesi

      * Avrupa pazarlarında rekabet edebilmek için Avrupa'nın çiftçisine verdiği önemin bizde de uygulanması gerekmektedir.

      * Toplumun sağlığı yönüyle ve koruyucu hekimlik bakış açısıyla zeytinyağı kültürünün yaşam biçimine dönüştürülmesi ve iç tüketiminin artırılmasında gerekli destek programlarının uygulanması gerekmektedir.

      * Eğitimle desteklenerek bilinçli üretimde alternatif ürünlere yönelim sağlanmalı

      * Seracılığa gereken destek ve önemi verilmeli

      * Artık ihracatçı beklemek yerine kendi sağlıklı bol ürünlerimizi kendimiz ihraç etmeliyiz.

      * Tabi ki en önemlisi kayısıdaki coğrafi marka işaretimize sahip çıkmalı, gereken önemi vermeli ve bundan sonra her ürünümüzü tescillettirmeliyiz.

      * Bu üretimleri yapmak için gerekli en önemli unsur olan sulama sorunlarımızı da geciktirmeden halletmeliyiz. (Kızıldağ Sulama Suyu Projesi)

      * Bitmek üzere olan hayvancılığımıza da gereken önem ve destek sağlanmalı.

      * Mut markası olarak tek kalemde piyasaya çıkılmalı ve üreticiler ayrıca belirtilmelidir.

      * Topraklarımızın çöl olmamasını istiyoruz, kıt sularımızın göletlerle (Hacınuhlu-Dereyurt-Söğütözü) değerlendirilmesini, yatırımı devam eden projelerin (Kültür Sitesi-Mut Ovası Sulama Suyu) en kısa zamanda hayata geçirilmesini istiyoruz.

      * Tüm bu sıkıntılara rağmen, iklim ve doğa avantajından dolayı Mut'ta birçok ürün yetişmesine karşılık ana ürünlerimiz sofralık turfanda kayısı, turfanda zeytin, turfanda yeşil erik ve turfanda incirdir. Üretimlerimizin tamamında organik tarım yapılabilir. Bu uygulama Mut'ta masrafsız bir şekilde yapılabilir. Yapılamayacak ürünlerde Europgap (kontrollü tarım) uygulanabilir. Bu sayede Türkiye'de ve dünya pazarlarında avantaj sağlayacak ürünler yetiştirilebilir.


Kaynaklar:
Doç. Dr. Levent Son
Mut Tarım İlçe Müdürlüğü
Mut Ticaret ve Sanayi Odası
Mut Ziraat Odası